آیا تا به حال در مورد فاصله جک زیر سقف در ساختمان‌ها چیزی شنیده‌اید؟ تا به حال به این فکر کرده‌اید که سقف‌ها در چند مرحله ساخته و پرداخته می‌شوند؟ بسیاری مراحل سقف‌سازی را خلاصه در مدل‌های مختلف سقف‌سازی با استفاده از متریال‌های مختلف می‌شناسند، اما موضوع به جزئیات مواد و مصالح و تکنیک‌های اجرایی خلاصه نمی‌شود. 

در این میان جک‌ها نقش بسیار مهمی را در زیر سقف‌ها ایفا می‌کنند که ممکن است برخی از وجود آن بی‌خبر باشند. در واقع اگر بخواهیم ساده‌تر بگوییم، جک‌ها یک عضو ضروری در هر پروژه عمرانی محسوب می‌شوند که از ساخت یک آپارتمان چهار طبقه تا برج‌های چندین طبقه ساخته شده با مصالح و روش های نوین مثل بتن پیش تنیده کاربرد دارند. مهم‌ترین وظیفه‌ای که این تجهیزات کاربردی به عهده دارند، نگه داشتن سقف‌هایی است که تازه کار قالب‌بندی و بتن‌ریزی آن‌ها انجام شده‌اند.    

جهت آشنایی هر چه بهتر و شناخت استانداردهای اجرایی مربوط به این سقف‌ها، تصمیم داریم که در این مقاله اطلاعاتی را به شما ارائه دهیم. لذا اگر شما هم به دنبال اطلاعات مفید در زمینه جک‌ زیر سقف هستید، پیشنهاد می‌کنیم که این مقاله را از دست ندهید. 

جک زیر سقف چیست؟

در یک تعریف کلی می‌توان گفت که جک‌های زیر سقف که در اجرای انواع سقف بتنی ساختمان به کار می رود برای تحمل کردن بار سقف‌ها و ثابت نگه‌ داشتن آن‌ها در زمان حالت‌پذیر بودن بتن‌های ریخته شده در سقف به کار می‌روند. بعد از اینکه بتن‌ها خشک و سفت شد دیگر وظیفه این جک‌ها به اتمام می‌رسد. 

البته این را هم اضافه کنیم که بسیاری افراد به جک‌های زیر سقف، شمع یا پایه کمکی هم می‌گویند. با هر اسمی که باشد به نوعی می‌توان گفت که همه سقف‌های بتنی برای سکون و استحکام خود تا زمانی که به حالت سفت دربیایند به این جک‌ها نیاز دارند. ساختار این ابزارهای حیاتی به سه بخش نری، مادگی و رزوه تقسیم می‌شود. 

مشخصات کلی جک‌ زیر سقفی را بشناسید 

در بخش اول لوله‌های قسمت پایین جک‌ها هستند که قطرهای متفاوتی دارند. قسمت نری این لوله‌ها قطری برابر 6 سانتی‌متر و ضخامت 2 میلی‌متری دارند. بخش بالایی این لوله‌ها که با نام مادگی هم شناخته می‌شود با قطری معادل 5 سانتی‌متر و ضخامت 2.5 میلی‌متری به عمل می‌آید. این را هم اضافه کنیم که روی لوله‌های ذکر شده در راستای تنظیم ارتفاع سوراخ‌هایی وجود دارد. در مورد ارتفاع کلی این نری و مادگی‌ها هم باید اضافه کرد که چیزی بین 3.20 تا 5 متر به شکل ثابت و جدا شونده ارتفاع دارند. 

مبحث آخر این بخش هم مربوط به میزان تحمل بار، وزن و تناسب این جک‌ها می‌شود که می‌توانند تا 1.5 تن بار را تحمل کنند. با وجود این تفاسیر باید گفت که جک‌های زیر سقفی با ارتفاع 3.20 متر با وزن 14 کیلوگرم بیشترین محبوبیت بین مصرف‌کننده‌ها را دارد. این را هم باید دانست که جک بدون سر وزنی معادل 12.5 تا 21 کیلوگرمی دارد که با این حساب خود سر آن به تنهایی 4 تا 6 کیلوگرم وزن را افزایش می‌دهد. لازم به ذکر است که جک‌های مرتفع 3.5 تا 5 متری با سری ثابت و جدا هم در بازار فروش تجهیزات ساختمانی به فروش می‌رسند. 

با وزن و فاصله جک‌ زیر سقف بیشتر آشنا شوید 

 دو نوع دسته‌بندی برای تقسیم جک‌های نگهدارنده سقف از نظر وزنی وجود دارد؛ این دو شامل دسته سبک و سنگین می‌شود. دسته سبک از لوله‌هایی با ضخامت 2 میلی‌متر و قطر 6 سانتی‌متر تشکیل می‌شود. دسته‌بندی سنگین هم از لوله‌های فلزی با ضخامت 2.5 میلی‌متری و قطر 5 سانتی‌متری به وجود می‌آید. در نگاهی دیگر برای بخش بالایی جک لوله فلزی 2 میلی‌متری به کار می‌رود و بخش پایینی آن هم از لوله فلزی 2.5 میلی‌متری تشکیل می‌شود. 

همانطور که از نام‌ این دو دسته‌بندی پیدا است، جک‌های سنگین زیر سقف می‌توانند فشار و بار زیادی را تحمل کنند. باالعکس این موضوع جک‌های دسته‌بندی سبک هم تحمل کم‌تری در برابر سقف‌های بتن‌ریزی و پرداخته شده از خود نشان می‌دهند. در ادامه به لیستی از دسته‌بندی جک‌ها از نظر ساختار اشاره می‌کنیم. 

• جک صلیبی 
• جک زیر سقف بدون صلیب
• پایه کمکی U شکل
• جک شمعی
• پایه کمکی فلزی
• جک تلسکوپی 

انواع جک زیر سقف کدام است؟

امروزه در ساخت‌ و سازها از دو نوع جک نو و دسته دوم استفاده می‌شود که این موضوع هم جزئیات مربوط به خود را دارد. به نوعی اگر مواد با کیفیتی در ساختن جک‌ها استفاده شده باشد، می‌توان به مراتب از آن استفاده کرد. با این وجود توصیه ما برای مصرف‌کنندگانی که قصد ساخت و سازهای بزرگ و سنگین را دارند، این است که از جک‌های دسته دوم استفاده نکنند. 

علاوه بر جنس پایه‌های نگهدارنده سقف باید اضافه کرد که در حالت‌های سقف با تیرهایی که دهانه بزرگتر از 5 متر، تیر کنسول با طول بیش از 2.5 متر و دال‌های کنسول بیشتر از 1.5 دارند، استفاده از جک‌های نگهدارنده ضروری محسوب می‌شوند. مهندسین محاسبات خود را جهت کارگذاری جک‌ها در فواصل مشخص بر پایه مشخصات سقف‌ها و مقاومت کوتاه مدت مواد و مصالح بر آورد می‌کنند. 

در این میان عوامل دیگری هم روی فاصله بین جک‌های زیر سقف خصوصا در سقف تیرچه بلوک تاثیر می‌گذارد. از جمله این عامل‌ها می‌توان به نوع بتن‌ ریخته شده، وزن کلی سقف، کیفیت خود جک‌ها و ارتفاع سقف اشاره کرد.

حداکثر فاصله جک زیر سقفی چقدر باید باشد؟

گفته می‌شود که فاصله حداکثری جک‌ها نسبت به یکدیگر تا 1 متر مجاز است و تا 50 سانتی‌متر هم می‌توان این مقدار را کاهش داد.  ممکن است در مواردی فاصله جک‌ها کم‌تر هم در نظر گرفته شود که درباره این نوع بهره‌برداری هم می‌توان گفت که باید از ابزارهایی مثل اسکافلد مثلثی، اسکافلد چکشی یا داربست استفاده کرد. طبق اصول اگر میزان بارهای وارده به سقف کم‌تر از 1.5 تن باشد، یک متر فاصله بین جک‌ها استاندارد محسوب می‌شود. 

در مواقعی هم ممکن است وزن وارده به سقف بیشتر یا نزدیک به 1.5 تن باشد و همانطور که در بالا هم اشاره کردیم، این فاصله یک متری را باید کم‌تر کرد. در صورتی که تعداد جک‌ها در شرایط وزنی که گفتیم کم باشد، بخش بدنه یا همان نری نگهدارنده‌ها کج خواهد شد. 

نکته آخر هم در مورد مسائل اجرایی جک‌های زیر سقف این است که در صورت سفت و سخت نبودن سطحی پایینی که جک به آن متصل می‌شود، بار وارده از بخش بالایی آنطور که باید به کف منتقل نخواهد شد. در این حالت جک یا خم می‌شود یا نشست خواهد کرد. لازم به ذکر است که صاف نبودن و عدم تراز سطح‌های پایینی در بسیاری مواقع می‌تواند باعث‌ شود که تراز و فروپاشی سقف را مشاهده‌گر باشیم که این موضوع کمی نگران کننده است. 

زمان باز كردن جک زير سقف

به طور اصولی مدت زمانی که می‌توان بعد از نصب جک‌ها آن‌ها را حذف کرد باید توسط مهندس طراح‌ قالب‌های سقف محاسبه شود. باید اضافه کرد که با توجه به دمای محیط و مواد و مصالح مصرفی، مدت زمان کار گذاشته شدن پایه‌ها بین 10 تا 30 روز می‌تواند متغیر باشد. در محیط‌هایی که دمای 24 درجه سانتی‌گراد به بالا دارند، با توجه به شدت گرما این زمان می‌تواند کم‌تر هم باشد. 

تصور اینکه بعد از خشک شدن سقف می‌توان بدون رعایت اصول و به راحتی جک‌ها را برداشت، تصوری کاملا اشتباه است. در واقع جک‌هایی که به عنوان نگهدارنده زیر سقف کار گذاشته می‌شوند به نوعی یک بخش از قالب‌بندی بتن به حساب می‌آید. با توجه به این نکات می‌توان دریافت که حذف این عضو مراحل مربوط به خود را دارد؛ در ادامه توضیحاتی را درباره این موضوع مطرح خواهیم کرد. 

رعایت نکات قالب‌ بندی سقف 

زمانی که قالب‌بندی طبقه فوقانی روی بخش تحتانی به واسطه لوله‌ها اتصال برقرار شد، زمانی می‌توان این بخش را از سقف جدا کرد که بتن طبقه بالا به مقاومت لازم رسیده باشد. علاوه بر این همانطور که گفتیم این عملیات باید طبق محاسبات مهندسی به انجام شود. 

زودتر از موعد جک‌ها را خارج نکنید 

در برخی ساخت و سازها دیده می‌شود که پیمانکاران جهت به اصطلاح اقتصادی و سریع کار کردن، جک‌های نگهدارنده سقف طبقات پایینی ساختمان را زودتر زمانی که باید خارج می‌کنند. در بسیاری از پروژه‌های این‌چنینی  که جک‌ها به صورت زنجیروار به هم متصل هستند، فروپاشی طبقات مختلفی از ساختمان را همراه خواهیم داشت. 

در یک راستا بودن جک‌ها 

اگر جک‌ها در دو طبقه به صورت همزمان اجرا می‌شود، بهتر است که جک‌ها در یک امتداد قرار بگیرند تا نگهداری سقف‌ها به بهترین شکل انجام شود. 

اصول خارج کردن جک‌های زیر سقف 

در زمان برداشت جک‌هایی که زیر سقف قرار گرفته‌اند باید بدون اعمال کردن ضربه و فشارهای بیش از حد رفتار کرد. به صورت معمول باید به تدریج و با صرف زمان این عملیات را به پایان رساند. نکته لازم به ذکر در سقف‌های با دهانه بزرگ این است که از وسط دهانه به جهت تکیه‌گاه‌ها برداشت شروع شود. در دهانه‌های کوچک‌تر هم با العکس باید انجام شود، یعنی از لبه‌ها به طرف تکیه‌گاه شروع به برداشت جک‌ها کرد. 

نکاتی که باید در زمینه فاصله جک زیر سقف و استفاده از آن دانست 

با توجه به دسترسی که فروشندگان اینگونه تجهیزات عمرانی در سطح‌ شهرها برای مصرف‌کننده برقرار کرده‌اند، باید در تهیه و استفاده از جک‌های زیر سقف چند نکته مهم را رعایت کرد که در ادامه به صورت لیست آن‌ها را توضیح خواهیم داد. 

کیفیت و امنیت را فدای قیمت نکنید 

با توجه به شرایط اقتصادی موجود در کشور و پروژه‌های عمرانی، بسیاری از پیمانکاران ترجیح می‌دهند به دلیل قیمت بالایی که جک‌های نو دارند از نگهدارنده‌های زیر سقف دست دوم استفاده کنند. در این مورد باید توجه داشت که اگر جک‌های دست دوم از کیفیت و استحکام کافی برخوردار باشند می‌توان از آن‌ها به جای جک‌های نو استفاده کرد. 

کیفیت جک‌های زیر سقف 

در زمان تهیه یا حتی تولید مطمئن شوید که از لوله‌های درزدار برای ساختن شمع‌های زیر سقف استفاده نشود. 

نوع رزوه نگدارنده‌های سقف 

دقت داشته باشید که بهترین نوع رزوه برای تولید کردن جک‌های زیر سقف، نوع چدن داکتیل است. 

در فاصله جک زیر سقف ایمنی را رعایت کنید 

در ساختمان‌هایی که ارتفاع بیش از 4 متر برای سقف‌ها در نظر گرفته می‌شود یا از سقف‌های دال بتنی بهره می‌گیرند، برای رعایت ایمنی بیشتر و بهتر پیشنهاد می‌شود که از داربست به جای جک‌های زیر سقف استفاده شود. 

جک سقف عراقی چیست؟ 

افرادی که کمی با کار ساخت و ساز آشنا باشند، به احتمال نام جک عراقی زیر سقف به گوششان خورده است. باید گفت که البته این معروفیت تصادفی نیست؛ چرا که این جک‌ها به دلیل تحمل وزن‌های بالای سقف و قابلیت تنظیم ارتفاع در ساخت و ساز مورد استفاده بسیاری از سازنده‌ها و مهندسین اجرایی قرار می‌گیرند. به طور کلی در پروژه‌هایی که سقف‌های اجرایی در آن ارتفاعات مختلفی را شامل می‌شوند، این نوع جک‌های عراقی می‌توانند کاربردی واقع شوند. 

در انتها لازم به ذکر است که میزان فاصله جک زیر سقف عراقی هم مانند دیگر جک‌ها اجرا می‌شود و تفاوت خاصی از این لحاظ با دیگر جک‌ها ندارند.  

نکاتی که در خرید جک‌های ساختمانی کمک می‌کنند 

همانطور که گفتیم تنوع در بازار فروشنده‌های تجهیزات ساختمانی نسبت به گذشته افزایش چشم‌گیری پیدا کرده است. به طبع قیمت‌های هر کدام از این تجهیزات از جمله جک‌های زیر سقف، می‌تواند متفاوت از هم باشد. لذا با وجود این مسائل و نوسانات بازار همانند قیمت سایر اجزای ساختمان مانند قیمت تیرچه نمی‌توان قیمت مشخصی را معرفی کرد، اما می‌توان قبل از خرید چند اقدام مهم را انجام داد. 

اول از همه مطمئن شوید که از محل معتبری خرید خود را انجام می‌دهید. دومین مسئله که بسیار هم اهمیت دارد، مشخص کردن تعداد جک و نوع نگهدارنده که در نظر دارید. با رعایت این چند نکته ساده، می‌توانید خرید بسیار با کیفیت و بهتری را تجربه کنید.  

سخن پایانی 

در انتهای مقاله فاصله جک زیر سقف باید اضافه کنیم که اگر تمامی نکات و اصول ایمنی را رعایت کنیم و نظارت درستی بر اجرای سقف تیرچه بلوک و زیر ساخت‌های آن نداشته باشیم، ممکن است با خسارات جدی مالی و حتی جانی روبرو شویم. لذا از این جهت اول از همه نظارت درست و بعد پیدا کردن محل درست برای خرید جک‌های زیر سقف می‌تواند امنیت و کیفیت کار ما را تا حدود زیادی تضمین کند. در راستای این اهداف ما در این مقاله سعی داشتیم که بهترین و مفید‌ترین اطلاعات را در اختیار شما بگذاریم. 

سوالات متداول 

در پروژه‌های ساخت و ساز جک‌های زیر سقف در چه زمانی استفاده می‌شوند؟ 

جواب: زمانی که قصد اقدام به انجام مراحل ابتدایی بتن‌ریزی سقف داریم باید از این نگهدارنده‌ها جهت جلوگیری از فروریزی سقف استفاده کرد. 

در ساخت سقف باید از جک‌های سنگین استفاده کرد یا جک‌های سبک؟ 

جواب: بستگی به وزن برآورد شده کل سقف دارد؛ در صورت وزن بیش از حد معمول، لازم است که جک‌های سری سنگین استفاده شود. 

حد معمول فاصله بین جک‌های نگهدارنده سقف چقدر است؟ 

جواب: وابسته به دهانه سقف و بار وارده به طور میانگین در فواصل 90 سانتی‌متر تا 1 متر از جک اول، جک بعدی را زیر سقف قرار می‌دهند. 

هر جک زیر سقف شامل چند عضو می‌شود؟ 

جواب: به طور ساختاری جک‌های زیر سقف شامل سه بخش نری، مادگی و رزوه می‌شود.