بررسی علت لرزش در سقف تیرچه بلوک و راهکارهای جلوگیری از آن

در ساختمان‌سازی رایج امروزی یکی از بزرگ‌ترین عیب‌ها که در بخش سقف‌ های رایج وجود دارد، مربوط به لرزش سقف تیرچه بلوک است. رعایت نکردن اصول استاندارد در اجرای سقف تیرچه بلوک به هنگام بهره‌ وری و استفاده باعث نارضایتی مالکین خواهد شد. لرزش، تولید سر و صدا و مزاحمت‌های این چنینی می‌تواند از جمله عامل‌های این نارضایتی‌ باشد. با وجود این مسائل آیا راه‌حل خاصی وجود دارد که بتوان این نقص را برطرف کرد؟ در این مقاله به بررسی علت ها و راهکارهای جلوگیری از لرزش در سقف تیرچه بلوک خواهیم پرداخت.

لرزش سقف تیرچه بلوک به چه دلیل انجام می شود؟

در مورد پاسخ چنین پرسش‌هایی می‌توان گفت که دلیل بخصوصی درباره علت بوجود آمدن چنین مسائلی وجود ندارد. در واقع رعایت کردن چند مسئله به هنگام ساخت می‌تواند در کنار هم باعث شود که اینگونه اشکال و ایرادات بوجود نیاید. ما هم در این مقاله قصد داریم که با اشاره کردن به موضوعاتی از این قبیل شما را با راه‌حل‌های مناسب برطرف کردن اینگونه مشکلات آشنا کنیم. اگر شما هم به دنبال پاسخ پرسش‌های خود درباره سقف تیرچه بلوک و لرزش آن هستید، این مقاله را تا انتها دنبال کنید. 

سقف تیرچه بلوک چیست؟ 

در تعریفی ساده سقف تیرچه بلوک یکی از انواع سقف ساختمانی است که در ساخت آن ترکیبی ازانواع تیرچه، بلوک، کلاف میانی، آرماتورهای منفی، آرماتور حرارتی و بتن استفاده می‌شود. یکی از ویژگی‌های این نوع سقف‌ها قابل استفاده بودن آن در  انواع مختلف اسکلت های ساختمانی اعم از فلزی، بتنی و آجری است. در مورد سقف تیرچه بلوک می‌توان گفت که به علت لازم نبودن نیروی کار متخصص و ابزار ویژه مربوط به اجرا از رایج‌ ترین انواع سقف در ساختمان‌سازی هم شناخته می‌شود. 

در مورد جزئیات این سقف‌ هم می‌توان گفت که در آن تیرچه‌ به شکل تیر فرعی وجود دارند که بلوک‌ها بین تیرها را پر خواهند کرد. در ساخت این بلوک‌ها می‌توان از متریالی چون سفال، بلوک تو خالی سبک بتنی و فوم پلی استایرن استفاده کرد. در مورد تیرچه‌ها باید اضافه کرد که جنس آن‌ها می‌تواند از فولاد یا بتن هم باشد. فاصله بین تیرچه‌های هر ردیف از سقف‌های تیرچه بلوک چیزی در حدود ۵۰ سانتی‌متر است. 

در انتهای این بخش باید اضافه کرد که در اجرای این نوع سقف‌ها از بلوک‌های توخالی در کنار سقف استفاده می‌شود که بار مرده ساختمان را کاهش دهد. لازم به ذکر است که این بلوک‌ها به شکل پیش ساخته هستند و در مرحله‌ بتن‌ریزی استفاده می‌شوند.  

علت لرزش سقف تیرچه بلوک را بشناسید 

همانطور که در ابتدا اشاره کردیم اینکه در سقف‌های ساختمانی از نوع تیرچه بتن لرزش و ارتعاش ایجاد می‌شود، می‌تواند علت‌های مختلفی داشته باشد. با رعایت کردن برخی مسائل در حین اجرا می‌توان درصد بوجود آمدن چنین نقص‌هایی را در اجرا به پایین‌ترین شکل ممکن رساند. در ادامه قصد داریم که با پرداختن به جزئیات بیشتری شما را نسبت به این موضوع آشنا کنیم. 

اجرای کلاف میانی 

نقش سقف‌ها به عنوان یکی از اصلی‌ترین منتقل کننده نیروهای وارد شده به ساختمان غیر قابل انکار است. از این جهت برای کارایی بیشتر، باید به شکل یکدست عمل کند. درست اجرا نشدن سقف‌ می‌تواند عواقبی چون پیچش تیرچه و سقف را به همراه داشته باشد. بهترین راهکار برای جلوگیری از بروز چنین مسائلی، اجرا کردن کلاف میانی است. 

کلاف عرضی یا «ژوئن» باعث می‌شود که سقف تیرچه بلوک به شکل یکدست عمل کند و از طرفی لرزش ناشی از انتقال بار را تا حدود زیادی کنترل ‌کند. در بیشتر ساخت و سازها رعایت کردن این اصل لرزش سقف تیرچه بلوک را به نوعی برطرف می‌کند، اما این مورد تنها شرط اصلی درباره رفع لرزش این نوع سقف نیست. 

استفاده از تیرچه بلوک در دهانه بلند 

در طراحی معماری ساختمان‌ها هر چه دهانه بیشتر باشد به طبع بهره‌وری از فضا هم بیشتر می‌شود. از این جهت بسیاری از مهندسین و طراحان در دهانه‌های بزرگ هم از سقف تیرچه بلوک استفاده کنند. تجربه نشان داده که استفاده از تیرچه بلوک در سقف‌سازی با دهانه‌های بیش از ۵ متر، سبب لرزش طبقه به هنگام بالا و پایین پریدن می‌شود. این مسئله می‌تواند باعث آزار و اذیت ساکنین ساختمان شود. 

با این تفسیر می‌توان دریافت که به شکل معمول سقف تیرچه بلوک نباید در دهانه‌های بیش از ۵ متر استفاده شود. در صورت اجرای این نوع سقف در دهانه‌های بزرگ، باید در نظر داشت که اجرا صحیح انجام شود و کلاف میانی به خوبی سطح را پوشش دهد. در صورت رعایت کردن این موارد می‌توان گفت که لرزش تیرچه سقف به حداقل خود می‌رسد. 

نوع تیرچه بلوک سقف 

در کل تیرچه‌های بلوکی سقف به دو دسته تقسیم می‌شوند. این تیرچه‌ها به نام‌های یک طرفه و دو طرفه شناخته می‌شوند. تفاوت اصلی بین این دو نوع در عملکرد انتقال نیروهای وارد شده به سقف شکل می‌گیرد. در دسته یک طرفه می‌توان گفت که بار وارده در امتداد با دهانه کوتاه‌تر انتقال پیدا می‌کند که در نهایت به تیر بلندتر می‌رسد. 

در چنین تیرهای سقفی بار وارد شده فقط در یک جهت به تیرهای تکیه‌گاهی چهار گوشه طبقه انتقال پیدا می‌کند. در مورد تیرهای سقفی دو طرفه بلوک بتنی هم می‌توان گفت این عملکرد به شکل متفاوتی انجام می‌شود. از این جهت که بارهای وارده در دو جهت عمود به تکیه‌گاه انتقال پیدا می‌کند. 

در بسیاری از ساختمان‌ها که بدون در نظر گرفتن بار کل ساختمان و اصول مهندسی از تیرهای یکطرفه استفاده می‌شود، امکان لرزش وجود دارد.  

خالی بودن سقف تیرچه یونولیت 

در زمانی که وزن یا به اصطلاح لنگر خمشی به سقف وارد می‌شود، بتن مقاومتی از خود نشان نمی‌دهد و کشش انجام می‌شود. در این راستا می‌توان گفت بتنی که زیر تار خنثی شده وجود دارد، فقط وزن سازه را بیشتر می‌کند و در برابر عوامل طبیعی چون زلزله عملکرد مناسبی را از خود نشان نمی‌دهد. 

برای برطرف کردن این موضوع روش‌هایی وجود دارد که می‌توان با استفاده از آن، بتن قسمت اضافی سقف تیرچه یونولیت را حذف کرد. بلوک‌های سقفی که از یونولیت بهره می‌برند یک مقطع به شکل حرف T انگلیسی را برای جمع شدن بتن بوجود می‌آورند. این تو خالی بودن فضا باعث می‌شود که توان سقف نسبت به سقف‌های بتنی تو پر کمتر به نظر برسد و همین موضوع از علل اصلی ایجاد لرزش سقف‌های تیرچه بلوک خواهد شد. 

چگونه می‌توان لرزش سقف تیرچه بلوک را از بین برد؟ 

با وجود تمام ایرادات و اشکالاتی که در مرحله اجرای ساختمان ممکن است با آن مواجه شد، این سوال را باید مطرح کرد که چگونه می‌توان از بروز چنین اشکالاتی جلوگیری کرد و از طرفی آن را رفع نمود؟ آیا تیرچه های جدید مانند تیرچه پیش تنیده که در آن به جای بتن معمولی از بتن پیش تنیده استفاده شده است می تواند ضعف های موجود را پوشش دهد؟ در ادامه توضیحات بیشتری در زمینه اقدامات موثر جهت برطرف کردن لرزش‌های سقف تیرچه بلوک را معرفی خواهیم کرد.

همانطور که در بین توضیحات بالا هم به آن اشاره کردیم، طراحی مناسب اولین قدم در جلوگیری از ایرادات سازه‌ای این چنینی بشمار می‌رود. این موضوع می‌تواند همراه با این سوالات باشد که در هنگام طراحی و انجام دادن طرح با چه چالش‌هایی همراه می‌شویم و چه مواردی از این قبیل موضوعات وجود دارند؟ چرا که مبحث تئوری تا یک اندازه می‌تواند راهبرد داشته باشد و تمرکز نهایی باید روی اجرا کردن آن تئوری صورت بگیرد. 

برای مثال در دهانه‌های بلند که بار زیادی به سقف وارد می‌شود باید اجرای کلاف میانی و تیرچه دوبل به خوبی در نظر گرفته شود. علاوه بر این مورد تعیین کردن فاصله بین هر تیرچه سقف، مشخص کردن ضخامت بتن پوششی، استفاده از نوع تیرچه بلوک مناسب «اعم از سفالی، سیمانی، پوکه‌ای و…» و کف سازی مهندسی شده از عناوینی هستند که باید در مرحله طراحی به آن دقت شود که لرزش به حداقل خود برسد. 

در انتها لازم به ذکر است که اصرار به اجرای سقف تیرچه بلوک برای دهانه‌های بیش از ۵ الی ۸ متر تنها ضعف سازه را همراه خواهد داشت. برای برخی ساختمان‌ها لازم است که از تیرچه‌های از پیش تنیده شده بخصوصی استفاده کرد یا در صورت لزوم به کل نوع ساختار سقف را تغییر داد. 

استفاده صحیح از ویبراتور بتن 

علاوه بر تمامی عناوینی که در مورد لرزش سقف تیرچه بلوک به آن اشاره شد، ویبره بتن به روش درست می‌تواند یکی از عوامل مهم از بین بردن اشکالات اجرایی سقف تیرچه بلوک محسوب شود. دستگا‌های ویبراتور با تکان‌های شدیدی که در بتن تازه ریخته شده ایجاد می‌کند، حباب هوا را از بین می‌برد. این موضوع سبب ایجاد ارتعاش مناسب در بتن سقف تیرچه‌ بلوک خواهد شد که از نظر ساختار به سه دسته زیر تقسیم می‌شود. 

ارتعاش قالب 

به طور معمول برای تولید بتن پیش ساخته از ارتعاش قالب در لرزش سقف تیرچه‌ای استفاده می‌شود. در این نوع ویبره نصب دستگاه خارج از فرم و سطح بتنی قرار می‌گیرد. در پروژه‌های بزرگ دستگاه‌ها حداقل ۶ فوت از هم فاصله دارند. 

ارتعاش یا لرزش سطح 

 لرزانده‌های بزرگی مثل «جامپر» از معمول‌ترین نوع ویبره بتنی بشمار می‌روند که توسط یک فرد متخصص به شکل دستی کنترل و هدایت می‌شود. در روش لرزش سطح بتن تا عمق نزدیک به ۱۵ سانتی‌متر ویبره خواهد شد. 

لرزش داخلی 

یکی دیگر از متداول‌ترین روش ویبره کردن بتن، همین لرزش داخلی است. این مدل ویبره کردن هم توسط یک اپراتور یا همان نیروی متخصص انجام می‌شود. به این صورت که به شکل یک کاوشگر به داخل بتن می‌رود و پس از مدتی ویبره به آرامی آن را بیرون می‌کشند. 

ویبره کردن بتن چه تاثیری در کاهش لرزش سقف تیرچه بلوک دارد؟ 

همانطور که در ابتدا هم اشاره کردیم بتن‌ موجود و محبوس در سقف تیرچه بلوک می‌تواند بخش مهمی از ویژگی و کارآمدی سقف را تعریف کند. بیشتر بتن ریزی مربوط به کف ساختمان هم بدون نظر گرفتن ارتعاش یا ویبره کافی ساخته و پرداخته می‌شود. بهترین راهکار برای بهره‌برداری بهتر از سقف تیرچه بلوک ایجاد لرزش مناسب جهت از بین بردن حباب داخل بتن است. 

این عمل تا جایی باید انجام شود که حبابی دیگر از بتن خارج نشود و به اصطلاح بتن سقف به خوبی ویبره شود. متاسفانه برخی پیمانکاران برای اجرای هر چه سریع‌تر پروژه، دقت کافی را در این زمینه به خرج نمی‌دهند و از کارگر می‌خواهند که هر چه سریع‌تر این عمل را به پایان برسانند. در بیشتر موارد این چنینی این مرحله به شکست ساختاری منجر می‌شود. در اجرای هر چه بهتر این مرحله دو نکته وجود دارد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت. 

آمادگی قبل و هنگام ریختن بتن 

ایجاد کردن ارتعاش مناسب نیازمند مهارت و تجربه کافی است. یکی از این تجربه‌ها شامل این موضوع می‌شود که قبل از عملیات ویبره، دستگاه ویبراتور زاپاس در دسترس باشد. چرا که در صورت خراب شدن احتمالی دستگاه ویبره اول، بتن منتظر نخواهد بود و بر اثر وقفه خاصیت خود را از دست خواهد داد. در هنگام استفاده هم دستگاه ویبراتور باید به شکل عمودی و صاف داخل بتن قرار بگیرد تا عملکرد درستی داشته باشد. 

خم کردن بیش از حد ویبراتور وارد شده به بتن می‌توان منجر به خرابی دستگاه هم بشود. علاوه بر این از دستگاه ویبراتور نباید استفاده‌های نادرست مثل حرکت دادن بتن کرد؛ چرا که اینکار باعث بوجود آمدن یک سطح ناسازگار و مشکلات جانبی دیگر خواهد شد. 

استفاده از ویبراتور 

قبل از هر چیزی ابتدا بررسی کنید که محل از قبل توسط بقیه کارگران ویبره نشده باشد. کار با ویبارتور به شکل معمول اینگونه هست که سر دستگاه ویبره داخل بتن غوطه‌ور می‌شود و حدود ۱۰ ثانیه در آنجا می‌ماند. ارتعاش دادن نباید تا زمانی که سر دستگاه غوطه‌ور نشده باشد، شروع شود. در اینجا عمل ویبره طبق اصول و استاندارد مربوط تا زمانی انجام می‌شود که هیچ هوایی از سطح بتن خارج نشود و به اصطلاح سطح براق شود. 

نکاتی در رابطه با لرزش سقف تیرچه بلوک  

اینکه چگونه می‌توانیم از ارتعاش و لرزش سقف‌های تیرچه بلوک جلوگیری کنیم، علاوه بر موارد ذکر شده بصورت جمع‌بندی می‌توان چند نکته اساسی دیگر هم اضافه کرد.  

اجرای اصولی سقف‌ 

در هر بخش ساختمان‌سازی مثل سقف‌سازی از مهم‌ترین مسائل برای جلوگیری از بوجود آمدن لرزش و اشتباه اجرای اصولی است. همانطور که در بالا هم گفتیم طراحی اصولی و حفظ فاصله‌ بین تیرچه‌ها، رعایت ضخامت بتن فشاری، استفاده از بلوک به جای یونولیت و کف سازی اصولی با مصالح مناسب راز برقراری اصولی سقف تیرچه بلوک است. 

استفاده از شمع‌بندی 

شمع‌بندی از جمله شرایط لازم و ضروری در اجرای سقف با دهانه‌های مختلف است. در دهانه‌های بیشتر از ۵ متر هم علاوه بر این اصل، باید فاصله‌های بین شمع‌ها توسط متخصص و نظارت مهندسین صورت بگیرد.  

استفاده از ژوئن 

همانطور که در ابتدا هم اشاره کردیم، ژوئن یا کلاف عرضی همان موردی است که در سقف سازی توسط تیرچه بلوک بسیار در جلوگیری از لغزش تاثیر گذار خواهد بود.   

استفاده از تیرچه های نوین

یکی دیگر از روش های از بین بردن سقف تیرچه بلوک استفاده از انواع جدید این نوع از سقف است. سقف تیرچه پیش تنیده یکی از انواع نوین سقف های ساختمانی است که مزایای بسیاری در مقایسه با تیرچه بلوک داشته و معایب به نسبت کمتری نیز دارد. برای آشنایی بیشتر با این سقف میتوانین مقاله تیرچه پیش تنیده چیست؟ را مطالعه کنین.

سخن پایانی 

با جمع‌بندی تمام نکاتی که درباره لرزش سقف تیرچه بلوک به آن اشاره شد می‌توان دریافت که هم مرحله طراحی و هم مرحله اجرای سقف تیرچه بلوک، هر کدام از اهمیت ویژه‌ای در جلوگیری از لرزش برخوردار هستند. گر چه ممکن است در نگاه برخی افراد این بحث زیاد جایی برای تامل و بررسی نداشته باشد. به این افراد پیشنهاد می‌کنیم که اگر در کارهای اجرایی مثل ساختمان سازی دخیل هستند، بعد از تحویل نهایی پروژه سری به ساکنین واحد‌های ساختمان بزنند. 

این موضوع می‌تواند اسباب آسایش و امنیت را برای افراد و همچنین اعتبار را برای سازندگان به همراه داشته باشد. مطالبی هم که در این مقاله به آن اشاره کردیم برای آگاهی رسانی‌ جهت اجرای صحیح سقف‌های تیرچه بلوک بود که امروزه به وفور از آن در ساختمان سازی استفاده می‌شود.    

سوالات متداول 

چگونه می‌توان در ساخت و اجرای سقف تیرچه بلوک کمترین خطا را داشت؟ 

با توجه به نکاتی که به آن پرداختیم اجرا کردن صحیح سقف‌های تیرچه بلوک، نیازمند دانش و تجربه کافی است. در صورت لزوم باید از مشاور یا افراد متخصص در این زمینه کمک یا مشورت گرفت. 

ویبره کردن بتن چه کمکی به سقف سازی می‌کند؟ 

لایه‌های بتن ریزی شده در سقف از جمله‌های بخش‌های بسیار مهمی هستند که در صورت نداشتن کیفیت کافی عملکرد کل سقف را بهم می‌زنند. حتی اگر تمامی اصول فنی دیگر به درستی انجام شده باشند. 

علاوه بر تجربه و دانش کافی چه عوامل دیگری به ما در سقف سازی کمک می‌کنند؟ 

از نظر اجرایی استفاده از نیروی با تجربه و کارآمد، می‌تواند در ساخت و کنار تمامی این اصول کمک‌ مفیدی به روال روتین ساخت و ساز بکند. 

سقف تیرچه بلوک بهتر است یا سقف وافل؟ 

هر دوی این موارد کاربردها و ویژگی‌های مخصوص به خود را دارند که با توجه به بودجه و نیاز هر پروژه می‌توانند متفاوت عمل کنند.